Alucra, dil özellikleri bakımından komşu ilçe ve illerden farklılık arzeder. Alucra coğrafi konum olarak kapalı havza olup, dil yapısı da bu havza içinde etkileşimden uzak kalmıştır. Dolayısıyla eskiyle yeni ağız arasında arasında fazla bir farklılık olmamıştır. Kullanılan dil eski yapısını korumakta olup, Azerî sahasına daha yakındır.
Konuşulurken kelime sonundaki fiil takıları, şahıs zamirleri vs. ekler genelikle kısaltılır. (Ör:Bilmiyorum > bilmîrim, bakacaksın > bahacān, gidelim > gideġ, tutalım > dutah, gideceğim > gidecēm).
Büyük ses uyumu ve sessis uyumuna da uyulmadığı görülür. (Ör:Delik > delüġ).
Ayrıca (p, ç, t, k) sert sessizleri, yerini (b ,c ,d, g) yumuşak sessizlere bıraktığını görürüz. (Ör: Parmak > barmah, kitapçı > kitabcı, gitti > gėddi, büyük > böyüġ).
Kapalı e (ė) de sıkça kullanılan özelliklerdendir. (Ör: Yėmeg, ėl, ėlti, cėhiz, ėş, gėce, ėyi, erüġ)
2.1.1. Vokaller (Ünlüler)
2.1.1.1. Vokal (Ünlü) Değişmeleri
i > ü değişmesi: Silik > silüġ, getir > getür
ü > ö değişmesi: Büyük > böyügė
o > u değişmesi: Arı > aru
ö > ė değişmesi: Öyle > ėle
2.1.2. Konsonantlar (Ünsüzler)
2.1.2.1. Konsonant (Ünsüz) Değişmeleri
p > b değişmesi: Kap > ġab
ç > c değişmesi: Uçtu > ucdu
t > d değişmesi: Tırnak > dırnah
k > g değişmesi: Kapı > ġapı
ğ > v değişmesi: Döğdü > dövdü
j > c değişmesi: Jandarma > candarma
r > n değişmesi: Karnı > ġannı
2.1.2.2. Konsonant (Ünsüz) Türemesi
-l türemesi : İkindi > ilkindi
-y türemesi : İsmāil > İsmāyil
-s türemesi : Susamak > susasmah
-i türemesi : Rezil > irezil
2.1.2.3. Konsonant (Ünsüz) Düşmesi
-ğ düşmesi : Değdi > dėdi
-y düşmesi : Giyindi > gēdi
2.1.2.4. Konsonant (Ünsüz) İkizleşmesi
-ş ikizleşmesi : Aşağı > aşşa
-g ikizleşmesi : Dakika > daġġa
-c ikizleşmesi : Küçük > ġüccük
-s ikizleşmesi : Isız > ıssız
2.1.3. Metatez (Yer Değiştirme)
-pr > rp : Toprak > torpah -ps > sp : Tepsi > tesbi
-kş > şk : Ekşi > eşgi
Şimdiki zaman "-yor" ekinden sonra gelen vs.ekler kısaltılır:
geliyorum > gelîrim
geliyorsun > gilîsin
geliyor > gelî
geliyoruz > gelîrüġ
geliyorsunuz > gelîsiz
geliyorlar > gelîler
Gelecek zaman "-ecek, -acak" ekinden sonra gelen şahıs vs. ekler kısaltılır:
geleceğim > gelecēm
geleceksin > gelecēn
gelecek > geleceġ
geleceğiz > gelecüġ
geleceksiniz > geleceġsiz
gelecekler > geleceġler |
